Obligacje skarbowe – wszystko co musisz wiedzieć

Obligacje skarbowe to bardzo dobry sposób na bezpieczne inwestowanie Twoich oszczędności.

Jest to dług państwa, więc ryzyko braku spłaty, przynajmniej o ile są to obligacje w walucie krajowej jest bardzo niewielkie. Jest to sposób nie tylko bezpieczny, ale także zapewniający regularny dochód w postaci odsetek.

Dlatego też, o ile cenisz sobie bezpieczeństwo inwestycji, obligacje skarbowe powinny stanowić jedną z najważniejszych części Twojego portfela inwestycyjnego.

Czym są obligacje skarbowe?

Obligacje w ogólności to dłużne instrumenty finansowe. Są zobowiązaniem jednej strony (emitenta) do zapłaty drugiej stronie (obligatariuszowi, posiadaczowi obligacji) określonej kwoty (wartość nominalna) w określonej dacie wykupu oraz w międzyczasie regularnego wypłacania odsetek od tej kwoty.

Obligacje można porównać do fragmentu pożyczki lub kredytu zapakowanej w pudełko. Dzięki temu emitent może pożyczyć pieniądze nie od kilku dużych banków, ale od nawet kilkudziesięciu tysięcy różnych inwestorów.

O czym warto wiedzieć jeśli chodzi o obligacje?

Za wyjątkiem obligacji detalicznych (o tym nieco niżej), wycena obligacji może odbiegać od wartości nominalnej. W przypadku obligacji stałokuponowych nawet bardzo znacznie (przykład także poniżej). Natomiast odsetki zawsze liczone są od wartości nominalnej i mogą być stałe (np. po prostu 5%) lub zmienne (np. inflacja + 1,5%, albo WIBOR+2%).

Obligacje skarbowe to szczególny rodzaj obligacji, w których emitentem jest państwo. Przyjmuje się, że państwo na takim etapie rozwoju jak Polska zasadniczo nie może zbankrutować na obligacjach denominowanych we własnej walucie. To istotne założenie – większość kryzysów wypłacalności państw w ostatnich kilkudziesięciu latach dotyczyła właśnie zadłużenia w nieswojej walucie (Argentyna czy Rosja w dolarze, Grecja w euro). Dlatego kupując polskie obligacje skarbowe w złotych, ryzyko że emitent nie wywiąże się ze swoich zobowiązań jest minimalne.

Dlatego przyjmuje się, że jest to inwestycja, w praktyce wolna od ryzyka kredytowego. Jako taka, powinna stanowić podstawę portfela inwestycyjnego praktycznie każdego inwestora (np. w zakresie „funduszu bezpieczeństwa”).

Jak kupić obligacje skarbowe?

Poniżej dowiesz się jak kupić obligacje skarbowe. Możesz to zrobić na dwa zupełnie różne sposoby.

O ile ten pierwszy (obligacje detaliczne) jest bardzo prosty i trochę podobny do zakładania lokaty. Ten drugi, czyli nabycie obligacji notowanych na giełdzie jest nieco bardziej skomplikowany, ale też daje szersze możliwości i szansę na wyższy zwrot (oczywiście z większym ryzykiem). O tym także, przeczytasz poniżej. Będzie praktycznie!

Obligacje detaliczne

Po pierwsze, na portalu zakup.obligacjeskarbowe.pl obsługiwanym przez Dom Maklerski PKO BP można nabyć obligacje detaliczne.

Mają one oprocentowanie stałe lub są indeksowane o inflację (te na dłuższe terminy). Oferowane są terminy obligacji od 3 miesięcy do 12 lat. Jednak w każdej chwili można zażądać ich wykupu (bez oczekiwania na datę zapadalności), aczkolwiek zazwyczaj pobrana zostanie niewielka opłata, a środki wpłyną po ok. tygodniu do złożenia dyspozycji. Szczegóły każdorazowo sprawdzisz w podsumowaniu i listach emisyjnych danej obligacji (dokument, na podstawie którego są emitowane dane obligacje).

Przykładowe dane takiej obligacji detaliczne możesz zobaczyć poniżej.

Jest to obligacja o 10 letnim terminie wykupu – za 10 lat zostanie automatycznie wykupiona. Jeśli przed tym okresem zdecydujesz się ją przedłożyć do wykupu (w systemie transakcyjnym) pobrana zostanie opłata w wysokości 2% od wartości nominalnej. Oprocentowanie tej obligacji to 2,7% przez pierwszy rok, a następnie 1,50% ponad inflację. Jedna obligacja kosztuje 100 zł, więc można łatwo ulokować w ten sposób w miarę dowolną, nawet niewielką kwotę.

Takie obligacje nie są notowane i ich cena cię nie zmienia. Są to obligacje detaliczne, czyli przeznaczone dla klientów indywidualnych. Jest to bezpieczniejszy sposób inwestowania w obligacje skarbowe, natomiast możesz zarobić tylko i wyłącznie na odsetkach. Z drugiej strony, w długim okresie, niestraszna Ci zmiana stóp procentowych, czy inflacja (wzrośnie wtedy oprocentowanie obligacji).

Obligacje notowane

Drugim sposobem jest zakup obligacji notowanych na giełdzie na rynku Catalyst.

W tym celu potrzebny będzie rachunek maklerski, taki sam jak do nabywania np. akcji. Za jego pomocą możesz nabyć obligacje notowane.

Takie obligacje możesz sprzedać w każdej chwili. Ponieważ kurs obligacji zmienia się prawie codziennie, zanotujesz na takiej transakcji zysk lub stratę. Inaczej ujmując, ponosisz ryzyko rynkowe. Zakres wahań zdecydowanie nie jest tak duży jak w przypadku akcji, ale może być niemały. Poniżej możesz zobaczyć wykres notowań obligacji WS0922:

Natomiast jeśli po nabyciu będziesz trzymać obligacje aż do wykupu, oczywiście wyceny w trakcie okresu inwestycyjnego nie będą dla Ciebie miały znaczenia.

I tak na końcu dostaniesz wartość nominalną. Trzeba jednak pamiętać, że jeśli kupisz obligacje notowane za więcej niż ich wartość nominalna („z premią”), dostaniesz nieco mniej niż zainwestowałeś/aś (oczywiście nie licząc odsetek w międzyczasie). Z drugiej strony, jeśli kupisz obligacje poniżej ceny nominalnej („z dyskontem”), zarobisz do wykupu nieco więcej niż nominalna stopa odsetek.

Jak przewidzieć zmiany cen obligacji?

Łatwo nie jest, ale ważne aby zapamiętać, że bieżące ceny obligacji stałokuponowych zmieniają się odwrotnie do kierunku zmiany rynkowych stóp procentowych.

Jeśli NBP podnosi stopy, co przekłada się na wzrost stóp procentowych w całej gospodarce (np. WIBORu), bieżące ceny już wyemitowanych obligacji spadają. I odwrotnie. Tę zależność widać np. na wykresie poniżej widać porównania notowań obligacji WS0922(niebieski) i stopy WIBOR 3M (żółty). Widać wyraźnie, że w 2012 i 2014 r., wtedy kiedy WIBOR spadał, ceny obligacji rosły. Ceny obligacji zależą nie tylko od już zaistniałych zdarzeń takich jak zmiany stóp, ale także oczekiwań rynkowych co do przyszłych zmian. Siłę oczekiwanego wpływu zmiany stóp na notowania danej obligacji mierzy się wskaźnikiem duration, o którym przeczytasz nieco niżej w tym artykule.

Jak zarobić na notowanych obligacjach skarbowych?

Aby kupić notowane obligacje skarbowe potrzebujesz konta maklerskiego, ale bardzo przydatna będzie także strona giełdowego rynku obligacji Catalyst. Przyjrzymy się przykładowej obligacji WS0437 (link – https://gpwcatalyst.pl/o-instrumentach-instrument?nazwa=WS0437). Znajdziesz tam wszystkie kluczowe parametry dotyczące tej serii obligacji.

Jak widzisz jest to obligacja o wartości nominalnej 1000 PLN, dacie wykupu 25/04/2037, rocznym okresie odsetkowym i stałym oprocentowaniu 5%. Oznacza to, że aż do tego czasu, będzie wypłacać co roku 50 PLN.

Taką obligację możesz kupić po aktualnym kursie (w tym momencie kurs wynosi 120%, czyli za 1200 PLN). W praktyce zostaną do tej ceny doliczone tzw. narosłe odsetki. Dom maklerski pobierze z Twojego konta też kwotę równą odsetkom naliczonym, ale jeszcze nie wypłaconym. Zostaną one zwrócone (w sensie ekonomicznym) w momencie faktycznej wypłaty odsetek.

Masz też od razu podaną rentowność YTM tej obligacji brutto i netto (po podatku od zysków kapitałowych). To jest prawdziwy zwrot odsetkowy jaki uzyskasz jeśli kupisz tę obligację. Wynika to z tego, że możesz ją aktualnie kupić powyżej wartości nominalnej od której są naliczane odsetki. Jako ciekawostka, sposób obliczania rentowności YTM jest matematycznie i koncepcyjnie bardzo zbliżony do obliczania popularnego RRSO kredytów, aczkolwiek oczywiście jest to dochód a nie koszt dla Ciebie. 🙂

Od razu małe zastrzeżenie dla purystów – YTM zakłada, że środki są reinwestowane przy tym samym zwrocie. Jest to matematyczne założenie, które jest spełnione o ile stopy będą stabilne w okresie inwestycji. Oczywiście zazwyczaj tak nie jest, natomiast pomimo tego i tak jest to prawdopodobnie najlepsze narzędzie do oszacowania oczekiwanego zwrotu, więc stosuje się je dośc powszechnie.

Nasza przykładowa obligacja ma dość odległy termin wykupu. W efekcie jej zmodyfikowany czas trwania (duration) jest dość duży (w tym momencie 12,5).

Ta obligacja będzie bardzo wrażliwa na zmiany stóp procentowych. W razie wzrostu stóp jej cena istotnie spadnie, w razie spadku stóp, jej cena istotnie wzrośnie. Weź to koniecznie pod uwagę wybierając, którą obligację chcesz kupić.

Jest też podana „wypukłość”. Jest to miara wrażliwości duration na zmiany rentowności obligacji. Brzmi pokrętnie? Nie przejmuj się tym i zostaw to zarządzającym dużymi portfelami obligacji, którzy potrzebują bardziej precyzyjnych narzędzi do zarządzania ryzykiem.

Podsumowując, jeśli jesteś w stanie trafnie przewidywać zmiany stóp procentowych (co nie jest takie proste) jakby się mogło wydawać, możesz poza odsetkami zarobić także na zmianach cen obligacji. Pamiętaj jednak, że w ten sposób zwiększasz swoje ryzyko.